Als kind was ik dol op 4 mei. Rond die dag beeldde ik me hartstochtelijk in dat ik Anne Frank was. Ik leek toch al op haar, dus kon ik die rol maar beter heel goed spelen. Oorlogsfilms verslond ik. De eerste shots van de Waalsdorpervlakte zorgden voor diepe ontroering en in mijn gedachten zag ik het fusilleren, de concentratiekamptreinen en de razzia’s in stemmig zwart-wit voor me. Reed er een brommer door de minuut stilte heen, dan sneed dat door mijn ziel.
Dat onschuldige gevoel voor drama ben ik kwijt, helaas. Op een gegeven moment nam het echte leven de plaats in van het romantische verleden van boeken, films en een paar familieverhalen.
Dus daar zit ik dan vanavond met drie kinderen in Spanje (‘nee, je moet iets eerder stoppen met schooltoneel vandaag, we moeten herdenken vanavond’) manmoedig te zwijgen voor de satellietbeelden, volgens mij nog steeds van de Waalsdorpervlakte. Zelfde vlakte, zelfde holocaust. Ik ben zelfs nog steeds dezelfde pacifist.
Maar ik denk aan iets heel anders.
Rwanda, twee jaar geleden
We waren er per ongeluk beland (oorlog in Kenya) en vervolgens, weer bijna per ongeluk, in een memorial centre van de genocide terechtgekomen. De Hutu’s en de Tutsi’s – dat zei me eigenlijk niks.
Totdat ik daar in dat centrum liep, dat een en al dood en verderf is (‘don’t walk on the mass graves’). Zoveel doden, zoveel oorlog, en zo heel erg kort geleden nog maar.
Maar ook al die letterlijkheid raakte me niet, niet echt. Dat gebeurde pas toen ik binnenstapte in de gezellige oranje speelzolder van dat centrum. Het enige dat daar te zien is, zijn kinderportretten. Naast elke foto lees je over de hobbys (‘dansen’, ‘mijn zusje pesten’), dromen (‘dokter worden’) en favoriete knuffels van elk kind. En, o ja, hoe ze vermoord zijn: doodgemarteld, doorkliefd met een hakmes, gefusilleerd bij een massagraf. Want dit zijn, vermeldt het opschrift ‘de kinderen die onze toekomst hadden moeten zijn’.
Daar denk ik aan, en niet alleen vanavond.
