Over de meest bijzondere boekenreeks en de nog bijzonderdere Anna
(Dit is een essay van Mara de Haas voor haar studie communicatiewetenschappen)
De boekenreeks die het meeste indruk op mij heeft gemaakt is zonder twijfel De Kroonverhalen van Anna van Praag. Toen meneer Bekkering deze opdracht aan onze Honoursgroep voorlegde, moest ik meteen aan de boeken van Anna denken. Als kind las ik graag, en genoot ik van elk boek. Ik hield enorm van de Hoe Overleef Ik en de Dolfje Weerwolfje boeken, maar toch hadden De Kroonverhalen iets speciaals.
Mijn moeder gaf mij het eerste boek van de reeks, De tocht naar het Vuurpaleis, toen ik ongeveer 10 was. Het was een bijzonder boek voor haar. Toen ze nog op de middelbare school zat, kwam er vaak een meisje bij haar zusje spelen. Mijn moeder leerde haar steeds beter kennen, maar na de middelbare school verloren ze contact. Het meisje groeide op, trouwde met haar grote middelbare school liefde, werd moeder van drie prachtige dochters en besloot dat ze wel genoeg van Nederland had gezien. Ze reisde twee jaar lang rond de wereld met haar gezinnetje, en eindigde in het zonnige Spanje. Vanuit daar begon ze boeken te schrijven.
En zo kwamen mijn moeder en Anna weer in contact. Nadat mijn moeder De tocht naar het Vuurpaleis had zien liggen in de boekwinkel, was ze zo blij verrast dat ze meteen het boek aanschafte en besloot Anna een berichtje te sturen. Om de beurt lazen mijn moeder en ik in dit spannende, indrukwekkende boek, en net zo gulzig lazen we ook het tweede en het derde deel uit.
Drie jaar geleden besloten we dat het tijd was om mijn moeders oude vriendin een bezoekje te brengen. Na vier dagen in een prachthuis op de Zuid-Spaanse berg Montefrío te hebben doorgebracht met de ongelofelijk spontane en gezellige familie van Anna, waren mijn moeder en ik al helemaal onder de indruk van deze bijzondere schrijfster. Niemand is een beter voorbeeld als het gaat om het najagen van je dromen.
Het verhaal
Maar niet alleen mijn persoonlijke link met Anna heeft ervoor gezorgd dat deze boekenreeks mij zo bij is gebleven. Ook het verhaal zelf heeft een grote indruk achtergelaten. De Kroonverhalen gaan over Stella en haar vriendje Max, die samen terechtkomen op het droomeiland Insula. Of beter gezegd: ze worden meegesleept, zoals Stella dat beschrijft, “zoals je iemand mee kan slepen in een boek, of in een verhaal. Alleen was dit een boek met tentakels, één waar je helemaal niet meer uit kon komen.”
Stella’s moeder was altijd al een dromerig type, maar toen ze ineens verdween, ging Stella op onderzoek uit. Haar moeder had al eens voorgelezen uit de Kroonverhalen die Stella’s oma, Elvira, had geschreven, en Stella en Max waren vastberaden de rest van de verhalen te lezen. Nadat ze het Tweede Kroonverhaal hadden gelezen, kwamen ze tot de ontdekking dat Stella’s moeder waarschijnlijk door één van de inwoners van Insula om hulp was gevraagd. Die nacht vertrekken Max en Stella in hun droom naar Insula, en dat is hoe alle avonturen beginnen.
Wat op eerste gezicht een erg onwerkelijk verhaal lijkt, weet Anna heel realistisch over te laten komen – zeker voor een kind van 10. Omdat het boek begint met een beschrijving van het vrij normale leven van Stella, lijkt het verhaal vanaf het begin dicht bij de werkelijkheid te staan. Bovendien is de dromenwereld al zo’n vage wereld op zich, dat je je af zou kunnen vragen of de wereld die Anna schetst misschien ook in het echt wel bestaat, maar dat je er simpelweg niet vanaf weet. Door de hele boekenreeks lopen realiteit en fantasie door elkaar, wat erg goed aansluit bij de belevingswereld van jonge kinderen. Ik denk dat dat één van de grootste redenen is waarom ik dit boek altijd heb onthouden.
Het verhaal achter het verhaal
Anna heeft met mij gedeeld hoe het allemaal is begonnen. Ze wou altijd al kinderboeken schrijven, maar had er nooit de tijd voor gevonden om het ook echt te doen. Toen ze echter op reis zou gaan naar Zuid-Afrika, besefte ze zich dat het er dan misschien nooit meer van zou komen. Misschien zou ze er wel blijven wonen, of zou ze het niet overleven. Door dat besef kwam ze, zoals ze dat zelf zo mooi omschreef, in een soort roes. Zo heeft ze in drie maanden tijd aan één stuk door het eerste deel van De Kroonverhalen geschreven.
Omdat het allemaal zo snel ging, heeft ze van tevoren niet bedacht met welk doel ze eigenlijk het boek wilde schrijven. Maar als ze nu terugkijkt op het boek, kan ze er wel een paar thema’s in terugzien.
Om te beginnen speelt de liefde voor de moeder een enorme rol: Stella en haar moeder zijn onafscheidelijk. Ook wilde ze overbrengen dat verhalen een bepaalde kracht en troost kunnen bieden. Het waren De Kroonverhalen van oma Elvira die Stella en Max naar Insula brachten en steeds verder hielpen. Sprookjes en verhalen vormen zo als het ware een brug naar de fantasiewereld.
Ook wilde Anna graag laten zien dat in een fantasiewereld alles mogelijk is. Een verdwenen moeder kan gewoon uit het niets weer verschijnen en de moeilijkste problemen kunnen opgelost worden. Deze droomwereld is eigenlijk gebaseerd op één van Anna’s favoriete boek, De gebroeders Leeuwenhart, en andere verhalen als Narnia en Alice in Wonderland. Anna wilde, net als in deze verhalen, een wereld schetsen die parallel aan de onze loopt, als een soort metafoor van de echte wereld.
Wat ik persoonlijk een erg mooi thema in het boek vindt, is het verhaal van Max. Als kind heb je het misschien niet zo snel door, maar als volwassene ga je al snel twijfelen over de echtheid van dit vriendje van Stella. En dat is niet onterecht: Anna wilde graag een fantasievriendje in het verhaal verwerken. Ze baseerde dit op haar dochter, die lange tijd ook geloofwaardig over een goede vriend had gesproken, waarvan later bleek dat ze eigenlijk helemaal niet bevriend waren.
In het verhaal komt naar voren dat fantasievriendjes een helpende hand kunnen bieden, maar dat je op een bepaald moment toch afscheid van ze moet nemen. Stella doet dit door Max, hoewel met veel tegenstribbelen, achter te laten op het droomeiland Insula.
Kortom, niet alleen is Anna en haar boekenreeks me al van kinds af aan bijgebleven, ze blijven me tot op de dag van vandaag nog verbazen. Anna die vertelt over wat ze achteraf allemaal terugzag in haar boek, De Kroonverhalen zelf waarin je een hele nieuwe laag ontdekt als je het op latere leeftijd terugleest… Prachtig vind ik het. De Kroonverhalen zijn voorlopig nog wel even in mijn geheugen gegrift.
En toen…
In 2012 bezochten we een presentatie van Anna’s boek Kom hier Rosa, waarvoor ze speciaal met haar middelste dochter, Chaia, naar Nederland was gevlogen. Chaia verraste ons met een prachtig uitgevoerde flamenco voorstelling en Anna las een stuk voor uit dit bijna sinistere tienerboek. Ik besef mij nu, niet alleen haar boeken maar ook Anna zelf heeft een blijvende indruk op mij gemaakt.