Ik was bij een voorstelling, waar een vraag werd gesteld aan het publiek. Dit is mijn antwoord, het gaat naar de IND.
Beste makers
van de voorstel Salomonsoordeel, beste Ilay en beste IND-ambtenaar Peter,
Samen met mijn dochter was ik bij Salomonsoordeel in een loods in Amsterdam, de voorstelling van Ilay die werkte bij het COA en daarna bij de IND. Dank voor het delen van je worsteling, Ilay, en het tonen van hoe je probeert geen vuile handen te maken bij de gruwelijke beslissing om gevluchte mensen wel of niet Nederland binnen te laten. Peter, jij bedankt voor de manier waarop je liet zien hoe de IND werkt: zorgvuldig en volgens strakke richtlijnen. Elk oordeel – Salomon of niet – wordt gewogen en getoetst op veel manieren. Dat stelde mij gerust, en dat had ik van tevoren niet verwacht.
De IND ziet de reacties op deze voorstelling als antenne van de maatschappij, begreep ik, daarom konden we ook brieven sturen na afloop. En als je een schrijver vraagt om een brief, dan krijg je die!
Vrijplaats
Zoals ik al zei: Ik kwam een stuk minder geradbraakt uit de voorstelling dan ik gedacht had. De procedures doen wat ze moeten doen en zijn, voor zover dat kan, objectief. Waarom ik toch deze brief schrijf, heeft te maken met iets anders, samen te vatten in: een pleidooi voor de vrije ruimte.
Als schrijver heb ik van het creatieve proces mijn werk en ook mijn missie gemaakt. Op scholen, maar ook in schrijfworkshops voor volwassenen, probeer ik zoveel mogelijk verwarring te zaaien, nodig ik iedereen uit het juist niet te weten, daag ik uit om lekker te klooien, te proberen. Zonder doel, zonder resultaat. Verbeeldingskracht – in tegenstelling tot scheppingskracht – is in essentie rommelig en ongewis. Dat is fijn.
En het is precies de vrijplaats daarvoor die ik mis bij de IND, bij heel veel overheidsinstellingen trouwens. Was ik de baas van de IND, dan zou ik zeggen: we doen het goed, we vervolmaken voortdurend alle procedure en de toetsingen en streven naar de grootst mogelijke objectiviteit binnen de gegeven kaders. Maar daarnaast maken we een vrije ruimte!
Schrijnende gevallen
Vrije ruimte. Dat is de plek waar de mensen die buiten alle boten vallen toch terecht kunnen, waar de IND-ambtenaren hun eigen hart kunnen laten spreken – voor iedereen anders – waar het onmogelijke en het ongelooflijke serieus wordt genomen. Deze ruimte is per definitie subjectief en rommelig en zal dan ook niet al te groot zijn. Maar het feit dat de vrijplaats er is, lijkt mij zowel voor de aanvragers als de beslissers fundamenteel. Hier kun je ademen, ongegeneerd sentimenteel zijn, bezinnen, heel lang twijfelen of het gewoon even niet weten.
Deze ruimte zou bij de IND onder meer de plek zijn waar ‘schrijnende gevallen’ terecht kunnen. Ik schrijf ook verhalen met daklozen en hoorde niet zo lang geleden dat de clausule ‘schrijnendheid’ ingeperkt of zelfs afgeschaft is op dit moment. Als dat werkelijk waar is, lijkt me dat een van de allerdomste beslissingen, zonder enige visie. Wil je die vrije ruimte niet voor de asielzoekers, dan toch op zijn minst voor de ambtenaren zoals Peter, die, zo stel ik mij voor, dankzij deze vrijplaats, kunnen blijven voelen dat ze mens zijn en geen beslismachine.
De vrije ruimte is de plek waar koning Salomon woont.
Warme groet, Anna van Praag
(deze poes is toevallig net geboren in de coffeeshop naast mijn huis)
